Η επιστολή αγιότητας - υπ΄αριθμόν 101 του αγίου Γρηγορίου Θεολόγου

       Μόνο εντυπωσιασμένος μπορεί να δηλώσει κανείς αφότου έχει διαβάσει την συγκεκριμένη επιστολή. Επιστολή αγιότητας. Είχα διαβάσει και άλλα έργα του αγίου Γρηγορίου, έχοντας σταχυολογήσει την σοφία του, αλλά πραγματικά μετά από το διάβασμα αυτής της επιστολής τον παραδέχτηκα θεολογικά. Είναι άγιος για μένα. Και μόνο αυτή η επιστολή αρκούσε για να ανακηρυχθεί ο Γρηγόριος άγιος και διδάσκαλος της καθολικής Εκκλησίας.

         Μετρημένη και γραμμένη όπως πρέπει, με επιχειρηματολογία θεϊκής έμπνευσης. Πραγματικά δεν ξέρω να εξηγήσω το πως, αλλά ακράδαντα πιστεύω ότι αυτή η επιστολή γράφτηκε υπό την επίρροια του αγίου Πνεύματος ή από κάποια θεία έμπνευση. Μάλλον είχε έλλαμψη - φωτισμό ο άγιος Γρηγόριος την ώρα που έγραφε την επιστολή. Ο ελιγμός και η λεπτότητα της σκέψης του είναι πρωτοφανής και θα τον ζήλευε ακόμη και ένας αρχαίος φιλόσοφος.

        Η επιστολή δεν καταδικάζει μόνο το βασικό δόγμα του Απολλιναρίου, ότι τον ανθρώπινο νου κατέλαβε στον Χριστό η θεότητα, ο Λόγος, αλλά στρέφεται και εναντίων όσων διαχωρίζουν τον Χριστό σε δύο υιούς, ίσως μία πρώιμη μορφή Νεστοριανισμού από την Αντιοχειανή σχολή σκέψης στους κόλπους της Εκκλησίας.

  

        Ο Γρηγόριος προτρέπει τους Απολλιναριστές να μην κρίνουν τα πράγματα που αφορούν την Χριστολογία αποκλειστικά υπό την σωματική - υλική σκοπιά. Ένα δοχείο δεν πρόκειται να χωρέσει δύο δοχεία, ούτε ένα σώμα δύο σώματα. Αν δουν όμως νοητά και ασώματα - πνευματικά τα πράγματα θα κατανοήσουν ότι ένα σπίτι για παράδειγμα, χωράει και το φως του ηλίου και μια μικρή λάμψη ταυτόχρονα, θέλοντας με αυτό το επιχείρημα να υπονοήσει ότι και ο Χριστός χώρεσε και τον Λόγο και τον ανθρώπινο νου στην υπόστασή του. Τα θεία πρέπει να τα θεωρούμε ασώματα και πνευματικά.

       Επίσης για να καταρρίψει το επιχείρημα του Απολλιναρίου από την ρίζα του, ότι δύο τέλεια δεν μπορούν από τη φύση τους να ενωθούν και να γίνουν ένα ον, ο Γρηγόριος υποστηρίζει ότι η τελειότητα ενός όντος έχει πάντα να κάνει σε σχέση με κάτι άλλο. Ο νους του ανθρώπου είναι τέλειος ως προς την ψυχή και το σώμα, όχι όμως ως προς τον Θεό Λόγο, ο οποίος υπερέχει κατά πολύ του ανθρώπινο νου. Συνεπώς στην ουσία δεν πρόκειται για ένωση δύο τέλειων όντων (Λόγος + νους). Προτείνει επομένως μία αναθεώρηση της τελειότητας, πάντα σε σχέση με κάτι άλλο και με αυτόν τον τρόπο διασπά το δόγμα των Απολλιναριστών περί της μη ένωσης δύο τέλειων όντων σε μία υπόσταση.

       Η επιστολή 101 του Γρηγορίου Θεολόγου είναι επίσημα αναγνωρισμένη από την Σύνοδο της Εφέσου (431).

Απόσπασμα Επιστολής 101 πρὸς Κληδόνιον πρεσβύτερον:

...Ἀλλ' οὐκ ἐχώρει, φησί, δύο τέλεια. Οὐδὲ γάρ, εἴπερ σωματικῶς σκοπεῖς. Ἀγγεῖον γὰρ μεδιμναῖον οὐ χωρήσει διμέδιμνον, οὐδὲ σώματος ἑνὸς τόπος δύο ἢ πλείω σώματα· εἰ δὲ ὡς νοητὰ καὶ ἀσώματα, σκόπει ὅτι καὶ ψυχὴν καὶ λόγον καὶ νοῦν καὶ Πνεῦμα ἅγιον ὁ αὐτὸς ἐχώρησα καὶ πρὸ ἐμοῦ τὸν Πατέρα καὶ τὸν Υἱὸν καὶ τὸ ἅγιον Πνεῦμα ὁ κόσμος οὗτος, τὸ ἐξ ὁρατῶν λέγω καὶ ἀοράτων σύστημα. Τοιαύτη γὰρ ἡ τῶν νοητῶν φύσις, ἀσωμάτως καὶ ἀμερίστως καὶ ἀλλήλοις καὶ σώμασι μίγνυσθαι. Ἐπεὶ καὶ φωναὶ πλείους ἀκοῇ μιᾷ χωρηταί, καὶ ὄψεις πλειόνων τοῖς αὐτοῖς ὁρατοῖς, καὶ ὀσφραντοῖς ὄσφρησις, οὔτε τῶν αἰσθήσεων στενοχωρουμένων ὑπ' ἀλλήλων ἢ ἐκθλιβομένων, οὔτε τῶν αἰσθητῶν ἐλαττουμένων τῷ πλήθει τῆς ἀντιλήψεως.