Η αλληγορική μέθοδος του Ωριγένη

    

     Είναι φορές που η θεολογία των Πατέρων της Εκκλησίας και ορισμένων εκκλησιαστικών συγγραφέων με ενθουσιάζει πραγματικά ευχάριστα. Ποτέ μου δεν ήμουν ο καλός χριστιανός που κάνει υπακοή στον πνευματικό του και καταπίνει αμάσητο ό,τι του σερβίρουν εκκλησιαστικοί φορείς και άλλοι «ταγοί». Αντίθετα πάντα έψαχνα απαντήσεις. Κι όταν παίρνεις απαντήσεις μόνος, τότε εκπλήσσεσαι ακόμα περισσότερο από το γεγονός αυτό. Διότι κατανοείς ότι υπάρχουν ή υπήρχαν στο παρελθόν κι άλλοι που σκέφτονται σαν εσένα, ή και ακόμη καλύτερα από εσένα.

      Έτσι λοιπόν, μετά από καιρό, είπα να ξεφυλλίσω τον Ωριγένη. Το Κατά Κέλσου επέλεξα. Ο Αδαμάντιος Ωριγένης απαντάει σε έναν επικούρειο φιλόσοφο, τον Κέλσο, στο έργο του Λόγος Αληθής, γραμμένο γύρω στο 180μ.Χ., και υπερασπίζεται την πρώιμη χριστιανική πίστη έναντι των εθνικών σοφών του Ελληνισμού. Το Κατά Κέλσου αποτελείται από 8 επί μέρους βιβλία (τόμους). Άνοιξα τυχαία το 1ο βιβλίο, κεφάλαιο 42. Φοβερό!

      Ο μετρ της αλληγορίας Ωριγένης επεξηγεί με ακρίβεια την πρακτική εφαρμογή αυτής της μεθόδου. Δεν είμαστε σε θέση να επιβεβαιώνουμε κάθε κείμενο (ιστορίαν), λέει, ως ιστορικό γεγονός. Οφείλουμε να ερευνούμε το βαθύτερο νόημα που θέλει να προσδώσει ο κάθε συγγραφέας στην αφήγησή του, τονίζει. Φέρνει ως παράδειγμα τον Τρωικό πόλεμο. Ο κόσμος πιστεύει ότι ο Τρωικός πόλεμος συνέβει στα αλήθεια, ασχέτως που κάτι τέτοιο δεν μπορεί να επιβεβαιωθεί και να τεκμηριωθεί. Όπως επίσης δεν μπορεί να τεκμηριωθεί το ότι ο Αχιλλέας είχε ως μητέρα μία θεά της θάλασσας, την Θέτιδα.

    Το γεγονός όμως της μη ιστορικής επιβεβαίωσης τέτοιων προβληματικών ιστορικά αφηγήσεων μέσα σε μια ευρύτερη ιστορία, δεν σημαίνει ότι μας αναγκάζει να διαγράψουμε όλη την ιστορία που ενυπάρχει σε κάθε αρχαίο κείμενο. Ο κάθε ερμηνευτής, με νηφάλιο νου, πρέπει να διειδύσει στον νου του συγγραφέα του κειμένου και οφείλει να διαχωρίσει τι θα κρατήσει ως ακριβές από το κείμενο και τι θα ερμηνεύσει αλληγορικά, έτσι ώστε ούτε η γενικότερη ιστορικότητα του κειμένου να ζημιωθεί, ούτε όμως και το βαθύτερο πνευματικό νόημα που ήθελε ο συγγραφέας να προσδώσει στο κείμενο να μείνει κρυφό.

      Άπαιχτος θεολογικά. Επίκαιρος όσο ποτέ ο Ωριγένης, όσο αφορά την επιστημονική του μέθοδο. Αυτά τα γράφει στις αρχές του 3ου αιώνα μ.Χ.

 1.42 

Πρὶν ἀρξώμεθα τῆς ἀπολογίας, λεκτέον ὅτι σχεδὸν πᾶσαν ἱστορίαν, κἂν ἀληθὴς ᾖ, βούλεσθαι κατασκευάζειν ὡς γεγενημένην καὶ καταληπτικὴν ποιῆσαι περὶ αὐτῆς φαντασίαν τῶν σφόδρα ἐστὶ χαλεπωτάτων καὶ ἐν ἐνίοις ἀδύνατον...