Απολλινάριος Λαοδικείας (312-390μ.Χ.). Αναμφισβήτητα μία ιδιάζουσα περίπτωση. Δύσκολος νους. Ο Απολλινάριος βασιζόταν σε μεγάλο βαθμό στην φιλοσοφία. Λάτρης της ελληνικής κλασικής παιδείας, στοχαζόταν χριστολογικά έχοντας ως πρώτη βάση την αριστοτελική φιλοσοφία και όχι τις άγιες Γραφές ή την παράμετρο της σωτηριολογίας του ανθρώπου. Παρά την αιρετική χριστολογικά κακοδοξία του, την οποία θα αναλύσουμε σε ξεχωριστή ανάρτηση, ο αιρετικός επίσκοπος από την Λαοδικεία ίσως να υπήρξε ο πρώτος εκκλησιαστικός άνδρας που ανέδειξε μία άρτια δομημένη και συγκροτημένη χριστολογία για τον 4ο αιώνα μ.Χ.
Σε θέματα τριαδολογίας υπήρξε ορθόδοξα σκεπτόμενος, υποστηρίζοντας με σθένος την θεότητα του Αγίου Πνεύματος κατά των Πνευματομάχων. Επιπλέον υποστήριζε ότι ο Υιός δεν ήταν κτίσμα του Πατρός και πίστευε στην αιώνια προϋπαρξη του Υιού μαζί με τον Πατέρα. Ήταν θερμός υποστηρικτής της Συνόδου της Νίκαιας (325) και γενικώς είχε μεγάλο συγγραφικό έργο και δράση κατά των αρειανών της εποχής του.
Ο Θεοδώρητος Κύρου (περίπου 390-457), ένας άλλος καταδικασμένος λόγιος επίσκοπος, στο έργο του (διάλογος) Ερανιστής παραθέτει αποσπάσματα από έργα του Απολλιναρίου που υποστηρίζουν το ασύγχυτο και το ακέραιο των δύο φύσεων στον Χριστό μετά την ένωση.
Ας εξετάσουμε μερικά:
- Ἑνοῦται ἄρα τὰ θεοῦ καὶ σώματος. Δημιουργὸς προσκυνητός, σοφία καὶ δύναμις ὑπάρχων αἰώνιος· ἀπὸ θεότητος ταῦτα. Υἱὸς Μαρίας ἐπ' ἐσχάτου χρόνου τεχθείς, προσκυνῶν θεόν, σοφίᾳ προκόπτων, δυνάμει κραταιούμενος· ταῦτα ἀπὸ σώματος. Τὸ μὲν ὑπὲρ ἁμαρτίας πάθος καὶ ἡ κατάρα παρῆλθεν, καὶ μετέπεσεν εἰς ἀπάθειαν καὶ εὐλογίαν· ἡ δὲ σὰρξ οὐ παρῆλθεν, οὐδὲ παρελεύσεται, οὐδὲ εἰς ἀσώματον μεταβληθήσεται.
Το σώμα του Χριστού παραμένει υλικό και δεν μεταβάλλεται σε άϋλο μετά την ενσάρκωση, όπως άυλη παραμένει η θεότητα. Δεν έχουμε δηλαδή φαινομενική σάρκωση, όπως την θεωρούσαν οι γνωστικοί δοκήτες.
- Εἰ ἡ πρὸς σίδηρον ἀνάκρασις, πῦρ ἀποδεικνῦσα τὸν σίδηρον ὡς καὶ τὰ πυρὸς ἐργάζεσθαι, οὐ μετέβαλε τὴν φύσιν αὐτοῦ, οὐδὲ ἡ τοῦ θεοῦ πρὸς τὸ σῶμα ἕνωσις μεταβολὴ σώματός ἐστιν, καίτοι τοῦ σώματος τὰς θείας ἐνεργείας παρεχομένου τοῖς ἐφάψασθαι δυναμένοις.
Ο Απολλινάριος ξεκαθαρίζει ότι η ένωση του Θεού με το σώμα δεν σημαίνει μεταβολή της ουσίας του σώματος. Παρόλα αυτά, το σώμα μετά την ένωση προσεταιρίζειται τις ιδιότητες του θείου, όπως και το θείο «αγκαλιάζει» τις ανθρώπινες ιδιότητες, χωρίς όμως να υπάγεται με φυσικό τρόπο σε αυτέ. Το απαθές ανήκει στην θεότητα και τα πάθη όπως π.χ. η πείνα και η δίψα προσιδιάζουν στο σώμα του Χριστού.
-Μετέχει μὲν γὰρ ἡ ἀνθρωπίνη τῆς θείας ἐνεργείας καθ' ὅσον ἐφικνεῖται· ἑτέρα δέ ἐστιν ὡς ἐλαχίστη μεγίστης. Καὶ δοῦλος μὲν ἄνθρωπος τοῦ θεοῦ, ὁ δὲ θεὸς οὐ δοῦλος τοῦ ἀνθρώπου οὐδὲ ἑαυτοῦ. Καὶ ὁ μὲν ποίημα τοῦ θεοῦ, ὁ δὲ οὔτε τοῦ ἀνθρώπου ποίημα οὔτε ἑαυτοῦ.
Σε αυτό το τελευταίο απόσπασμα που παραθέτουμε, νομίζουμε ότι διαφαίνεται ξεκάθαρα η προτίμηση εξύψωσης του θεϊκού στοιχείου από τον Απολλινάριο. Η ανθρώπινη ενέργεια και θέληση μετέχει της θεϊκής, όντας όμως ήσσονος ποιότητας από την θεϊκή ενέργεια. Ο Απολλινάριος παρόλα αυτά σε κανένα σημείο δεν υποστηρίζει ότι η ανθρώπινη ενέργεια απορροφάται από την θεία μετά την ένωση, βασική διδασκαλία του Μονοφυσιτισμού. Κανείς δεν μπορεί όμως να μην διερωρηθεί εάν τελικά ήταν αυτή η μείωση του ανθρώπινου θελήματος από τον Απολλινάριο, η οποία οδηγεί κάποια χρόνια αργότερα στον Μονοφυσιτισμό του Ευτυχή.
Επομένως, ως προς το ασύγχυτο των δύο φύσεων ο Απολλινάριος φέρεται να υπήρξε ορθόδοξος. Προσωπικά θεωρούμε ότι ο Απολλινάριος δεν ήταν σκόπιμα και πεισματικά
αιρετίζων, κάτι που με σιγουριά θα εξέφραζε κανείς για τον Άρειο ή τον
Ευνόμιο ή τον Ευτυχή. Όμως η χριστολογία του εξαπλώθηκε, απέκτησε φανατικούς υποστηρικτές και δημιούργησε ολόκληρη
χριστολογική σχολή σκέψης και σχίσμα στην Εκκλησία, κάτι που αργότερα οδήγησε αναπόφευκτα την αλεξανδρινή θεολογική σχολή στον ακραίο Μονοφυσιτισμό του Ευτυχή.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου